Monthly Archives Wrzesień 2015

Natywizm a empiryzm w zagadnieniach spostrzegania przestrzeni cz. II

Zjawiska stałości spostrzegania dostarczają szczególnie interesującego, lecz niejednoznacznego zbioru dowodów. Wydaje się, że stałość wielkości, kształtu i położenia najprościej można wytłumaczyć doświadczeniem, ponieważ zależą one od znajomości zarówno przedmiotów, jak i ich otoczenia. Stałość jasności i barwy nie jest jednak tak łatwa do wyjaśnienia. Empirysta oczywiście powoła się na takie wyuczone formy, jak pamięć barw i wpływ cieni na spostrzeganie, lecz natywista, zajmujący się tymi zagadnieniami, wywołuje w laboratorium skomplikowane efekty, które trudniej jest wytłumaczyć na podstawie doświadczenia. Na przykład w eksperymencie Wallacha (1943) rzucano światło w formie dwóch kół na ścianę zaciemnionego pokoju. Dodatkowe projektory nakładały mniejsze kółka światła na te dwa większe koła, tworząc w ten sposób w obrębie każdego z nich wewnętrzne kółko światła oraz otaczający je szary pierścień. Stwierdzono, że jeśli pierścienie miały niejednakową jasność, to badani oceniali środkowe kółka jako jednakowo jasne wtedy, gdy stosunek ich jasności do jasności otaczających pierścieni był siały. Dokładnie to samo zachodzi wtedy, gdy cień przechodzi nad czarno-białym rysunkiem: stosunek jasności figury i tła pozostaje stały, chociaż oświetlenie się zmienia. Natywista będzie dowodził na podstawie takiego materiału, że tendencja do widzenia stałych stosunków jasności jest „dana” w spostrzeganiu, podczas gdy empirysta będzie wykazywał, że jest ona wyuczona dzięki doświadczeniom z przedmiotami, które nie zmieniają się przy zmieniającym się oświetleniu.

dalej