Jeśli istnieje tak wiele czynników nie związanych z przedstawianymi bodźcami, które wpływają na spostrzeganie, to może istnieje spostrzeganie, które nie wymaga żadnych pobudzeń organów zmysłowych? Odpowiedź na to pytanie jest źródłem poważnego sporu, jaki rozgorzał we współczesnej psychologii nad problemem spostrzegania pozazmysłowego (ESP – extrasensory perception). Niektórzy psychologowie żywią przekonanie, że dowody na rzecz istnienia pewnych form ESP są obecnie bezsporne {Murphy, 1949 b: Rhine i Pratt 1957, Soal i Bateman, 1954: Thouless, 1950). Mimo ich argumentów większość psychologów pozostaje nieprzekonana. Dyskutowane zjawiska należą do czterech głównych kategorii:
– I. Spostrzeganie pozazmyslowe (ESP)
– 1. Telepatia, czyli przenoszenie się myśli od jednej osoby do drugiej.
– 2. Kryptestezja, czyli spostrzeganie przedmiotów lub zdarzeń ,nie oddziałujących na zmysły.
– 3. Jasnowidzenie, czyli spostrzeganie przyszłych zdarzeń.
– II. Psychbkinezja (PK), w której czynność umysłowa oddziałuje na ciało materialne lub na układ sił
W eksperymencie przy ramie przechylonej o 28° przeciętne odchylenie pręta od pionu wynosiło 7° dla mężczyzn i .11° dla kobiet. Jeśli przechylone jest także krzesło, jak na ryc. 7-32B, tak że kierunek osi ciała osoby badanej jest bardziej zgodny z kierunkiem osi ramy, wówczas badani ustawiają pręt w położeniu jeszcze bardziej odbiegającym od pionowego, przy czym przeciętny błąd wynosi 12° u mężczyzn i 17° u kobiet (Witkin i in. 1954).
Ludzie w bardzo różny sposób reagują na tego rodzaju zmiany w otoczeniu. Witkin i jego współpracownicy klasyfikowali badanych jako zależnych od pola widzenia, jeśli sądy ich opierały się przede wszystkim na wskaźnikach wzrokowych odbieranych z otoczenia i jako niezależnych od pola widzenia, jeśli polegali na wskaźnikach, dostarczanych przez własne ciało (np, wskaźnikach grawitacyjnych), skutkiem czego przechylenie pola widzenia nie wprowadzało ich w błąd. Stwierdzono, że zależność i niezależność od pola widzenia wiąże się z cechami osobowości i wychowaniem w dzieciństwie: ludzie zależni od pola widzenia są na ogól bardziej niespokojni, niezależni odeń – opanowani i bardziej pewni siebie.
I znów widzimy sztuczność wszelkich ostrych rozgraniczeń między różnymi działami podręcznika psychologii. Nie możemy zadowalająco zrozumieć spostrzegania, jeśli nie uwzględnimy jego powiązań z motywacją, uczeniem się i osobowością.
Leave a reply