Potrafimy zupełnie dobrze orientować się w świecie za pomocą naszych spostrzeżeń. W większości przypadków wzrok nas nie myli, a spostrzeganie jest na tyle zadowalające (na przykład omawiane tendencje stałości w spostrzeganiu), że przyjmujemy dokładność spostrzegania jako coś oczywistego. Dlatego też, prowadząc badania nad spostrze ganiem, psychologowie zajęli się złudzeniami, kiedy spostrzeżenia są wyraźnie mylące, gdyż sądzili, żc tą drogą uda się odkryć, w jaki sposób spostrzegamy.

Uczeni, pracujący w dziedzinie badań nad czynnikiem ludzkim, skłonni są czynić rozróżnienie między wykrywaniem zmiany w otoczeniu a identy fikowaniem jej, czyli rozpoznawaniem. Są to wyraźnie dwa różne rodzaje progów. Wykrywanie, które odpowiada ściśle progowi absolutnemu, zachodzi zawsze w odniesieniu do procesów zakłócających. Nawet w dobrych warunkach dżwię- koszczelne pomieszczenie nie może wyeliminować słabych szmerów wydawanych przez krążącą krew osoby badanej, a zaciemniony pokój nie może wyeliminować słabych wrażeń wzrokowych („światło wewnętrzne”) zawsze występujących w naszych oczach. Takie rozważania skłoniły badaczy czynnika ludzkiego do wysunięcia twierdzenia, że przy matematycznym określaniu progów powinno się uwzględniać bodźce zakłócające: wypracowali oni formuły, które pozwoliłyby na ustalenie poziomu bodźców potrzebnego do wykrywania ich w określonych warunkach. Jest to całkiem jasne i bezsporne, jednakże badacze, odnoszący się z entuzjazmem do tych nowych osiągnięć, skłonni sa uważać, że dawniejsze usiłowania, mające na celu znalezienie „prawdziwego” progu, szły w złym kierunku: wątpią oni, czy w rzeczywistości istnieje taka rzecz, jak „prawdziwy” próg zmysłowy (Swets, 1961).

Dopiero JOHN B. WATSON wykazał w swoich pracach w latach dwudziestych, że ci wcześni autorzy mylili nabyte „nawyki” z instynktami. KNIGHT DUNLAP potwierdził odkrycia Watsona wykazując, że w większości zachowania określone jako „instynktowne” stanowiły rezultat uczenia się. Nie mogły zatem być „wrodzone”, charakterystyczne dla instynktownych zachowań.

Przy wygaszaniu reakcji elementy bodźca kompleksowego muszą odseparować się od tej reakcji przez związanie się z czymś innym (lub, co na jedno wychodzi, z „niereagowaniem”).' Gdy zatem reakcja przestaje występować (jak w wygaszaniu), zmniejszenie się stopnia asocjacji można zdefiniować jako © razy te komponenty bodźca, które uprzednio związały się z tą reakcją. W modelu tym przez stopień asocjacji rozumie się zawsze prawdopodobieństwo, że dana reakcja wystąpi.

Rozpatrzymy trzy źródła danych dotyczących nawyków i zasad rządzących nimi: warunkowanie klasyczne, warunkowanie instrumentalne oraz uczenie się reakcji złożonych, odkładając ich zdefiniowanie do czasu ich omawiania. Wszystkie one odpowiadają dokładnie pojęciu uczenia się asocjacyjnego.