W celu uzyskania lepszego modelu dla tego rodzaju warunkowania, F. Skinner wprowadził pojęcie operant behavior (zachowania sprawczego) i operant conditioning (warunkowania sprawczego). Warunkowanie instrumentalne (sprawcze) stanowi uzupełnienie warunkowania klasycznego, a do obu rodzajów warunkowania stosuje się wiele tych samych zasad. Układ eksperymentów jest jednakże inny, a niektóre mierniki siły warunkowania różnią się także.
Skinner zaproponował, by rozróżniać dwa rodzaje zachowania, które nazwał respondent behavior (zachowaniem reaktywnym) i operant behavior (zachowaniem sprawczy m). Zachowanie reaktywne jest wywoływane bezpośrednio przez bodziec, jak np. w odruchach bezwarunkowych warunkowania klasycznego: wydzielanie śliny jako reakcja na pokarm w pysku, zwężanie źrenicy na błysk światła czy też odruch kolanowy na uderzenie w ścięgno rzepkowe. Stosunek zachowania sprawczego do bodźców jest nieco inny. To zachowanie często zdaje się być emitowane (emitted), tzn. wydaje się, że jest ono raczej spontaniczne, a nie stanowi reakcji na bodziec. Ruchy kończyn noworodka można więc w tym właśnie sensie sklasyfikować jako zachowanie emitowane. Większość tak zwanego zachowania dowolnego zalicza się raczej do zachowania emitowanego, niż reaktywnego. Gdy zachowanie sprawcze staje się związane z bodźcem (jak wówczas, gdy zgłaszam się do dzwoniącego telefonu), dzwoniący telefon jest bodźcem dyskryminacyjnym, który mi mówi, że mogę zgłosić się, lecz nie zmusza mnie do podniesienia słuchawki. Nawet jeśli dzwonek telefonu jest naglący, reakcja nań jest zachowaniem sprawczym, a nie reaktywnym.
Słowo „sprawcze” (operant) wywodzi się z faktu, że zachowanie sprawcze oddziaływa (operates) na otoczenie, aby wywołać pewien skutek Tak więc podejście do telefonu i podniesienie słuchawki z widełek są to czynności „sprawcz e”, które prowadzą do rozmowy telefonicznej.
Aby nastąpiło warunkowanie instrumentalne, umieszcza się głodnego szczura w skrzynce przedstawionej na ryc. 9-6. Wnętrze skrzynki jest puste z wyjątkiem wystającego drążka z przymocowaną pod nim miską na pokarm. Małą żaróweczkę nad drążkiem eksperymentator może zapalać według swego uznania.
Szczur zostawiony sam w skrzynce biega w niej bezustannie i od czasu do czasu naciska przypadkowo łapkami drążek. Częstotliwość, z jaką to robi, określa poziom wyjściowy naciskania drążka przed warunkowaniem.
Leave a reply