Teorie kształtowania nawyków przyjmują że organizm uczy się ruchów iub reakcji na bodźce. W teorii uczenia się znaków spotykamy twierdzenie, że w pewnych okolicznościach organizm zamiast uczyć się nawyków ruchowych, uczy się położenia dróg lub miejsca.
Uczenie się miejsca można zademonstrować w szeregu eksperymentów, spośród których typowy jest eksperyment następujący. Biały szczur biegał po różnych elementach systemu kładek i stołów (ryc. 9- -23) i otrzymywał pokarm na stole stanowiącym koniec trasy biegu. Każdy stół mógł służyć jako miejsce startu i każdy jako punkt pokarmowy. Ekrany Elt E,, Ej przeszkadzały szczurowi dojrzeć, który stół jest punktem pokarmowym. Jeśli szczura przez krótki czas karmić na jednym ze stołów (powiedzmy na stole A), a następnie przenieść go w ręku na któryś z pozostałych stołów B lub C, wybierze on właściwą drogę do stołu z pokarmem, nawet jeśli nigdy przedtem nie przebiegał tej drogi w takim układzie. Tak więc zachowaniem szczura zdają się kierować raczej stosunki przestrzenne niż wzmacniane kolejne ruchy (Maier, 1932: Oakes, 1956).
Utajone uczenie się. Eksperyment nad utajonym uczeniem się potwierdza teorię, że przedmiotem uczenia się jest raczej orientacja przestrzenna niż ruch. Utajone uczenie się, szeroko pojęte, oznacza wszelkie uczenie się, które nie przejawia się w zachowaniu. Na ogół takie uczenie się występuje przy niskim poziomie popędu lub – jeśli popęd jest wzbudzony – gdy brak jest przynęty. Jeśli popęd się wzmaga lub pojawia się odpowiednia przynęta, wówczas to, czego dany organizm się nauczył, zostaje nagle wykorzystane.
Chociaż obecnie toczy się spór o to, w jakich dokładnie okolicznościach zachodzi utajone uczenie się, fakt takiego uczenia się jest dobrze znany w ludzkim doświadczeniu. Dzięki przelotnemu zacieka wieniu rejestrujemy w pamięci położenie sklepu sprzedającego towary, którymi w danym momencie nie interesujemy się. Gdy jednakże potrzebujemy czegoś, co w tym sklepie sprzedają, umiemy trafić prosto do niego, mimo że przedtem nie był on nigdy naszym celem. „Wzmocnienie”, którego dostarcza kupno, nie jest konieczne dla wywołania dążenia do sklepu, jeśli jest wzbudzony odpowiedni motyw. Eksperymenty, w których szczur biegał po labiryncie bez nagrody, wykazały, że to znane zjawisko powtarza się również w zachowaniu szczura. Gdy później wprowadzono nagrodę, szczur szybko znajdował krótką drogę do pokarmu. Typowe rezultaty przedstawiono na ryc. 9-24.
Wszystkie te trzy rodzaje eksperymentów (oczekiwanie nagrody, uczenie się miejsca i uczenie się utajone) służą jako poparcie dla teorii wyjaśniającej uczenie się, które wychodzi poza nawykowe sekwencje ruchów. We wszystkich tych eksperymentach wchodzi w grę rozpoznanie, co do czego prowadzi: z tego względu przemawiają one raczej na rzecz teorii uczenia się znaków.
Leave a reply