Warunkowanie instrumentalne wykazuje wysoki stopień stałości czy prawidłowości. Jednym z przykładów tej stałości jest zachowanie regulowane przez wzmacnianie sporadyczne, to jest zachowanie, które występuje wówczas, gdy wzmacnia się daną reakcję nie za każdym razem.
Gołąb uczy się dziobać w pewnym miejscu i jako wzmocnienie uzyskuje dostęp do niewielkiej ilości ziarna. Gdy ta warunkowa reakcja instrumentalna utrwali się, gołąb będzie nadal dziobał w szybkim i względnie regularnym tempie, nawet jeśli otrzymuje niewiele wzmocnień. Hyc. 9-9 obrazuje wybitnie regularne tempo dziobania u gołębia, który otrzymywał wzmocnienie przeciętnie co 5 minut, to jest 12 razy na godzinę i dziobał przy tym w tempie 6000 uderzeń na godzinę.
Praktyczne znaczenie sporadycznego wzmacniania jest bardzo duże. Matka nie zawsze jest przy dziecku, by mogła je nagradzać za to, że popatrzyło w obie strony przed przejściem przez jezdnię. Wpływ wzmocnień trwa jednak nadal, pomimo że w wielu przypadkach wzmocnienia nie było. Jedno dobre uderzenie będzie zachęcało gracza do gry pomimo wielu zepsutych piłek (ryc. 9-10).
Pawłów stwierdził, że gdy pies dobrze nauczył się reagować na jakiś bodziec warunkowy, to bodźca tego można było użyć do wzmocnienia reakcji warunkowej na nowy bodziec. Przypuśćmy, że zwierzę uczy się ślinić na bulgotanie wody jako na bodziec warunkowy. Jest to odruch warunkowy pierwszego rzędu. Jeśli następnie eksponować błysk światła razem z bulgotaniem, to błysk światła podawany z kolei oddzielnie zacznie wywoływać reakcję warunkową. Pawłów nazwał ten proces warunkowaniem drugiego rzędu. Bodziec warunkowy pierwszego rzędu (bulgotanie wody) stał się wzmocnieniem wtórnym. Chociaż warunkowanie drugiego rzędu można zatem wytworzyć i w ramach warunkowania klasycznego, to o wiele łatwiej zademonstrować je w warunkowaniu instrumentalnym i z tego powodu rozpatrujemy je dopiero teraz. Ogólną zasadę obowiązującą zarówno w warunkowaniu klasycznym, jak i w warunkowaniu instrumentalnym można sformułować, jak następuje: każdy bodziec można uczynić bodźcem wzmacniającym przez skojarzenie go z bodźcem wzmacniającym. Wytworzenie odruchów warunkowych wyższych stopni (trzeciego, czwartego rzędu) jest możliwe, lecz na ogół tym trudniejsze, im bardziej są one od-
Leave a reply