Jak ujął to w 1890 roku WILLIAM JAMES, niemowlę odbiera własne otoczenie jako ,jeden wielki, hałaśliwy chaos”. W miarę dojrzewania i uczenia się zaczyna postrzegać przedmioty, a następnie wyodrębniać ich cechy. Dawne doświadczenia nabierają znaczenia, kiedy zostają skojarzone z sensem nowych doświadczeń. Na przykład pomarańcza, znana początkowo jedynie jako owoc, z czasem zaczyna oznaczać kolor, drzewo, sok i kwiat. Pojęcie „pomarańczowości” ulega rozszerzeniu, a dziecko poczyna dostrzegać, że za prosto brzmiącymi słowami kryje się złożona rzeczywistość.
Z powodu ograniczonego doświadczenia i wiedzy małe dziecko nie odróżnia przedmiotów nieożywionych i istot żywych. Podobnie jak ludzie pierwotni sądzi, że wszystkie przedmioty żyją. Animizm, czyli tendencja do przypisywania cech „ożywienia” wszelkim przedmiotom, jest właściwością pierwszych lat życia dziecka.
Możemy uznać za pewnik, że noworodek nie ma ukształtowanego pojęcia siebie samego jako istoty odrębnej od otoczenia. W stanie czuwania zdaje się mieć jedynie świadomość własnych uczuć, i to jedynie dwojakiego rodzaju: uczucia przyjemności i nieprzyjemności.
Analizując proces rozwoju osobowości, możemy podzielić podstawowe popędy na takie, których zaspokojenie uzależnia dziecko, i takie, które je uniezależniają. Popęd głodu i potrzeby sensoryczne, jak potrzeba ciepła i dotyku, mogą być zaspokojone jedynie przez rodziców. Niemowlę nie jest pod tym względem samodzielne. Może jedynie reagować emocjonalnie. Przez długi czas ktoś inny musi je karmić, myć, przewijać i ubierać. Nieuniknione są zatem sytuacje, w których musi czasem trochę poczekać, nim jego potrzeby zostaną zaspokojone. Każde dziecko przeżywa wtedy pewną frustrację. Kiedy więc jego układ nerwowy dojrzeje na tyle, by zapanować nad wydalaniem, dziecko ma już wspomnienia dotyczące zarówno gratyfikacji, jak i frustracji. Później, gdy dojrzeje do pierwszych pojęciowych abstrakcji, połączy podobne wspomnienia w jeden ciąg znaczeniowy związany ze sobą jako podmiotem, z którego wyłoni się jaźń, zwana czasem także ego.
Leave a reply