Badania nad uczeniem się asocjacyjnym można przeprowadzić za pomocą eksperymentów nad odruchem warunkowym. Eksperymenty te zapoczątkował laureat Nagrody Nobla, rosyjski fizjolog Iwan Pawłów (1849-1936). W trakcie badań nad względnie automatycznymi odruchami związanymi z trawieniem Pawłów zauważył, że na wydzielanie się śliny i soku żołądkowego u psa wpływał nie tylko pokarm włożony do pyska, lecz także widok pokarmu. Uznał on .wydzielanie się śliny i soku żołądkowego spowodowane przez pokarm znajdujący się w pysku za reakcję niewyuczoną, czyli, jak ją nazwał, reakcję bezwarunkową: Jednocześnie uznał, że reakcja zachodząca na widok jedzenia, musi być z pewnością wyuczona – wobec tego jest to wyuczony, czyli warunkowy odruch. Pawłów przeprowadził wiele eksperymentów, aby stwierdzić, w jaki sposób kształtują się odruchy warunkowe. Nauczył psa wydzielać ślinę na różne sygnały, takie jak wirujący krążek lub dźwięki metronomu, dowodząc w ten sposób, że w laboratorium można uformować nowy związek między bodźcem a reakcją.
Gdy stosuje. się klasyczną metodę Pawłowa, należy przedtem psa przygotować do eksperymentów, przeprowadzając niewielką operację na jego policzku, tak aby któryś gruczoł ślinowy miał ujście na zewnątrz. Przymocowuje się kapsułę, do której spływa ślina, co umożliwia do- kladną rejestrację jej ilości. Kilkakrotnie przeprowadza się psa do dźwiękoszczelnego laboratorium i umieszcza w uprzęży na stole, oswajając go w ten sposób z sytuacją eksperymentalną. Te wstępne przygotowania są potrzebne po to, aby zwierzę w trakcie eksperymentu stało spokojnie w uprzęży. Dzięki odpowiednim urządzeniom proszek mięsny dostarczany jest do miski znajdującej się przed psem za pomocą mechanizmu zdalnie sterowanego. Wydzielanie śliny jest rejestrowane automatycznie. Eksperymentator może patrzeć na zwierzę przez oszklone okienko, lecz pies w pomieszczeniu eksperymentalnym jest sam (ryc. 9-1).
Zapala się lampka (bodziec warunkowy). Pies może wykonywać jakieś reakcje orientacyjne, lecz śliny nie wydziela. Po paru sekundach otrzymuje proszek mięsny (bodziec bezwarunkowy). Pies jest głodny i zjada go. Aparat rejestrujący notuje obfite wydzielanie się śliny. Przeprowadza się kilka dalszych prób, w których zawsze po zapaleniu się lampki następuje podanie mięsa, które wywołuje ślinienie się. (Takie następowanie bodźca bezwarunkowego i reakcji bezwarunkowej po bodźcu warunkowym nosi nazwę wzmocnię- ka, nawet jeśli nie dostaje potem pokarmu. Oznacza to, że wytworzył się odruch warunkowy. W powyższym przykładzie zapalenie się lampki jest sygnałem, że pokarm (bodziec bezwarunkowy) nadchodzi. bodziec warunkowy DW (po warunkowaniu)
Leave a reply