Teraz, gdy już zapoznaliśmy się z czterema teoriami zapominania, jakie możemy wyciągnąć z tego konkluzję? Każda z tych teorii rzuca światło na jakiś ważny rys zapominania, lecz każda z nich ma pewne braki. Być może, że zapominanie jest spowodowane w pewnej mierze biernym zanikaniem. Jest rzeczą prawie niemożliwą udowodnić, że tak nie jest, jednakże jest to z pewnością wyjaśnienie niewystarczające. Może również zachodzić pewne zniekształcenie zapamiętanego materiału wynikające ze spontanicznych i stopniowych zmian w śladzie pamięciowym, lecz i w tym przypadku bezpośrednio przemawiający za tym materiał dowodowy jest bardzo wątły i może dawać okazję do wielu zarzutów, a teoria – w takiej mierze, w jakiej jest prawdziwa – też jest i niewystarczająca. Możemy stwierdzić z całą pewnością, że zapominanie jest także wynikiem interferencji spowodowanej uczeniem się nowego materiału w okresie między uczeniem się a odtwarzaniem materiału pierwotnego. Innymi słowy, zapominanie na skutek hamowania retroaktywnego jest rzeczą dowiedzioną. Podobne rezultaty uzyskano w przypadku hamowania proaktywnego. Wreszcie trzeba również uwzględnić czynniki motywacyjno-emocjonalne, które wywierają istotny wpływ na zapominanie, jak to sugeruje teoria wypierania i teoria działania nieosiągniętego celu. Obecnie nie potrafimy wyjść poza te stwierdzenia. Nie znamy natury śladu pamięciowego.
Możemy arbitralnie podzielić cały przebieg uczenia się i pamiętania na trzy główne fazy: utrwalanie materiału, przechowywanie go przez okres nieużywania oraz odtwarzanie go w toku przypominania. Która z tych laz stwarza największe możliwości doskonalenia naszej pamięci? Polepszenie ogólnej zdolności przechowywania – zdolności pamiętania czegoś przez długi czas – wydaje się najmniej prawdopodobne do zrealizowania. W każdym razie jest bardzo trudno znaleźć jakieś dowody, świadczące o zmienianiu się ogólnej zdolności przechowywania pod wpływem ćwiczenia. Można natomiast z pewnością oddziaływać na inne fazy – ha utrwalanie i odtwarzanie. Spośród nich czynność utrwalania, zapamiętywania wydaje się ważniejsza. (Powrócimy do tego tematu w rozdziale 11, gdy będziemy rozpatrywać efektywność uczenia się). Gdy myślimy o udoskonaleniu przypominania bierzemy pod uwagę również to, co się dzieje w czasie utrwalania materiału, na przykład odtwarzanie go w czasie ćwiczeń i później oraz dalsze ćwiczenia po opanowaniu materiału.
Leave a reply