Niektórzy nigdy nie dorastają. Ci, którzy rzeczywiście dorośli, są osobami, które nie uciekają od rzeczywistości, „nie biorą rzeczy do siebie” i nie złoszczą się bez powodu. Wyzbyli się dziecinnych sposobów wyrażania złości i strachu. Każda z tych emocji w zależ- ności od wieku człowieka ma różne przyczyny. We wczesnym dzieciństwie złość bywa często powodowana konfliktami wywołanymi codziennymi czynnościami i wiąże się z posiadaniem czegoś. Złość w okresie dorastania ma już głównie charakter społeczny. Młody człowiek złości się w sytuacjach, które sprawiają, że czuje się urażony, ośmieszony czy zakłopotany. Dojrzały dorosły z kolei złości się tylko wówczas, gdy urazi się jego poczucie idealnej sprawiedliwości.
Najczęstszymi bodźcami wywołującymi strach w okresie dzieciństwa są zarówno rzeczywiste przedmioty, jak i zdarzenia, na przykład węże, psy, ciemność, burze, wysokość i dziwne odgłosy. Niektóre z tych lęków mogą utrzymywać się aż do okresu dorastania, a nawet i w dorosłości. Zazwyczaj jednak bodźce te są zastępowanie innymi bodźcami. Tak więc, we wczesnym okresie dorastania zarówno dla chłopców, jak i dla dziewcząt najczęstszym źródłem zmartwień są warunki rodzinne i szkolne, dalej – poczucie własnego pasowania lub nie do otoczenia, problemy ekonomiczne i związane ze zdrowiem. W środkowym okresie dorastania najczęściej wymienianymi powodami niepokoju są kłopoty związane z życiem w szkole, w domu, związkami między chłopcami i dziewczętami, odpoczynkiem, przyjaciółmi, wyborem zawodu, religią, zdrowiem, strojami i pieniędzmi. W późnym okresie dorastania cztery najbardziej powszechne obawy dotyczą braku powodzenia, ranienia uczuć innych ludzi, wrażenia wywieranego na otoczeniu oraz niepodejmowania wystarczająco dużego wysiłku – wszystkie wiążą się z poczuciem osobistego pasowania lub nie do otoczenia (z poczuciem tzw. osobistej adekwatności lub nieadekwatności). Pojawiają się też niepokoje co do religii, defektów fizycznych, opóźnionego dojrzewania, obowiązków rodzinnych, przyjaciół oraz sukcesu zawodowego.
Zauważalne stają się zmiany w wyrażaniu emocji. Nieśmiałość, na przykład, rośnie w okresie tuż przed i na początku dorastania, następnie maleje po trzynastym czy czternastym roku życia. Tendencja do zaczepek i walk zmniejsza się nagle z maksymalnego poziomu, jaki osiągnęła w wieku siedmiu i ośmiu lat. Natomiast zuchwałość i przygnębienie nasilają się w okresie dorastania. Wśród dorosłych ekspresja słowna emocji prawie zupełnie zastępuje inne jej formy.
W psychologii opracowano wiele testów do pomiaru dojrzałości emocjonalnej: wyrażana jest ona przez tzw. wiek emocjonalny. Dzieląc wiek emocjonalny przez wiek życia, otrzymuje się iloraz emocjonalny. Pomiar dojrzałości emocjonalnej to kwestia kluczowa w analizie zachowania nieletnich przestępców. Mają oni prawie zawsze niski iloraz emocjonalny, któremu najczęściej towarzyszy niski iloraz inteligencji.
Leave a reply