Ważną dziedziną psychologii są badania nad tym, jak dorastamy. Wynika to po pierwsze z długiego czasu, jaki zajmuje ten okres w ludzkim życiu. Po dziewięciu miesiącach spędzonych w łonie matki następuje osiemnaście lat dorastania. Ten prawie dziewiętnastoletni okres zajmuje jedną czwartą całego życia.
Drugą przyczyną dużego znaczenia psychologii dziecka jest fakt, że osobowość człowieka dorosłego ma swoje źródła w dzieciństwie. To, kim jesteśmy, i to, co robimy, zależy w znacznym stopniu od tego, w jaki sposób pozwolono nam doświadczać nieuniknionych wydarzeń okresu dzieciństwa (w powyższym znaczeniu „dzieciństwo” odnosi się do całego czasu upływającego od chwili poczęcia do dojrzałości).
Podczas tego długiego okresu rozwojowego główne problemy, z którymi boryka się dziecko i jego opiekunowie, zależą od wieku dziecka. Przez pierwsze trzy lata życia problemy te wiążą się głównie z rozwojem fizycznym. Dziecko musi się nauczyć kontroli nad własnym ciałem. Okres ten nazywamy okresem niemowlęctwa.
Życie fizyczne zaczyna się z chwilą poczęcia, kiedy plemnik zapładnia jajo. Powstała w ten sposób komórka natychmiast się dzieli na dwie, potem na cztery komórki i tak dalej, aż wreszcie ich liczba w organizmie embriona dochodzi do – mniej więcej – jednego tryliona. Okres takiego intensywnego wzrostu trwa 280 dni. Mikroskopijny początkowo organizm waży po tym czasie około trzech kilogramów.
Życie psychiczne rozpoczyna się w momencie narodzin, a prawdopodobnie jeszcze wcześniej. Ludzie już dawno zauważyli, że myśli, przeżycia i ogólny stan emocjonalny kobiety ciężarnej wpływają na dziecko. Mądrość ludowa głosi, że jeśli matka w okresie ciąży jest szczęśliwa, to i dziecko będzie miało wesołe usposobienie. Z kolei pełen napięć i lęku przebieg ciąży sprawia, że rodzi się dziecko o patologicznej osobowości. Nie dysponujemy jeszcze wystarczającą wiedzą, by poglądy te jednoznacznie obalić lub potwierdzić. Jeśli przeżycia emocjonalne matki wpływają na płód, dzieje się tak najprawdopodobniej za sprawą zmian w wydzielaniu gruczołów dokrewnych. Nie ma bowiem innego bezpośredniego powiązania pomiędzy matką a płodem.
Z psychologicznego punktu widzenia można powiedzieć, że życie rozpoczyna się z chwilą narodzin. Okres prenatalny ważny jest o tyle, że różni się od życia postnatalnego. Przed urodzeniem dziecko jest w zasadzie „pasożytem” korzystającym z ciała matki. W łonie matki nie zachodzi potrzeba postrzegania i myślenia, choć może dojść do wyuczenia się prostych reakcji.
Słyszy się czasami opinie, że pełne tęsknoty opisy Utopii i Raju stanowią w rzeczywistości odległe echo owego doskonale pasożytniczego okresu życia płodowego. Jeśli za wizjami Złotego Wieku, Wysp Szczęśliwych czy Nibylandii kryją się jakieś wspomnienia, to dotyczą one raczej okresu niemowlęcego niż życia płodowego. Bowiem, jak już wspominaliśmy, mózg płodu ma zbyt mało połączeń nerwowych, by mogło dojść do zapamiętywania.
Wątpliwe jest także i to, czy noworodek pamięta fakt porodu, mimo że jest to doświadczenie gwałtowne. Poetycko nastawieni filozofowie często twierdzą, że pierwszy krzyk dziecka jest wyrazem oburzenia, złości i żalu. Jest to jednak reakcja odruchowa, mająca na celu zapoczątkowanie oddychania.
Leave a reply