Wspomnieliśmy, że pierwszy krzyk noworodka jest odruchem mającym na celu zapoczątkowanie oddychania. Każdy następny krzyk ma już znaczenie emocjonalne. Wyraża niezadowolenie dziecka z tego, że jest głodne, mokre, samotne, że jest mu zimno albo je coś boli.

Dotąd omawialiśmy różne drażniące, negatywne bodźce, których jednostka chce uniknąć. Każdy z tych popędów, bez względu na to, czy bodziec pochodzi z wewnątrz (jak głód), czy z zewnątrz momencie człowiek śpi czy nie. Inne testy pokazują, że ludzie mogą też wykazywać wyższy wskaźnik inteligencji podczas głodowych skurczów żołądka. W związku z tym zjawiskiem przeprowadzono wiele eksperymentów psychologicznych, które potwierdziły, że studenci lepiej zdają egzaminy, a sekretarki lepiej piszą na maszynie, jeśli odczuwają określony poziom głodu w porównaniu ze stanem najedzenia po obfitym posiłku.

Motywacja do ukończenia niedokończonej pracy. Inna grupa eksperymentów dotyczących motywacyjnych aspektów zapominania miała na celu sprawdzenie, jak pamięta się zadania ukończone, a jak niedokończone. Badanym dawano do wykonania szereg prostych zadań: lepienie modeli z gliny, rozwiązywanie chińskich łamigłówek i zadań artymetycznych. Niektóre z tych zadań badani doprowadzili do końca, inne zostały przerwane przez eksperymentatora w momencie, gdy badany był juz nimi pochłonięty, lecz jeszcze ich nie ukończył. Gdy liczba różnorodnych zadań, jakie dawano badanym, dochodziła do dwudziestu, eksperymentator chował materiały i prosił badanego, aby wymienił wszystkie zadania, nad którymi pracował. Zaobserwowano tendencję do wymieniania większej liczby zadań niedokończonych niż ukończonych (Zeigarnik, 1927).

Krzywa reminiscencji dla mechanicznego zapamiętywania. Począt kowo wykazuje ona wzrost, zanim zacznie opadać, aczkolwiek nie zawsze przebiega w ten właśnie sposób. (Źródło: Ward, 1937),

Liczne zmiany organiczne, które występują w czasie przeżyć emocjonalnych, nie są zjawiskami nie powiązanymi ze sobą: grupują się one w struktury zorganizowane pod wpływem układu nerwowego i gruczołów dokrewnych. W. B. Cannon, fizjolog, zauważył, że pewien wielki zespół symptomów przejawiających się w gniewie i wściekłości przygotowuje organizm do stawienia czoła niespodziewanym okolicznościom, do obrony przed atakiem i uszkodzeniem ciała.

Stałość spostrzegania implikuje istnienie organizacji w spostrzeganiu. Jesteśmy już przygotowani, by podejść do zagadnienia w sposób nieco bardziej analityczny i spróbować znaleźć prawa spostrzegania, które pomogą nam wyjaśnić spostrzeganie przedmiotów.

Omówienie rozwoju psychiki dziecka w tym wieku nie byłoby pełne bez ogólnego choćby nakreślenia poglądów ZYGMUNTA FREUDA. Freud, w swojej koncepcji seksualizmu dziecięcego, zakładał istnienie określonych stadiów. Pierwszym z nich jest erotyzm oralny. Dziecko uzyskuje rodzaj satysfakcji seksualnej dzięki wrażeniom odbieranym za pośrednictwem ust. Przyjemne doznania oralne dostarczane są początkowo przez ssanie piersi i smoczka, później ssanie kciuka, obgryzanie paznokci, żucie i mówienie.

Gonady, czyli gruczoły płciowe, pełnią wiele funkcji. Wytwarzają jaja i plemniki, wydzielają też hormony determinujące drugorzędne cechy płciowe, jak owłosienie ciała, mutację głosu, zmiany kształtu ciała. Omawialiśmy niektóre z nich w rozdziale o dojrzewaniu.

W okresie dorastania chłopcy najbardziej interesują się podróżami, sportem, kinem, telewizją i radiem. Domowe zwierzęta, kolekcjonerstwo, rodzina, czytanie i szkoła plasują się dalej, a jeszcze za nimi są malowanie, pisanie, muzyka, kontakty towarzyskie i różne inne pasje życiowe.

Zawsze trzeba czasu, aby dojść do płynnego wykonywania jakiejś czynności. Z początku uczący się reaguje w najrozmaitszy sposób, wykonując w miarę potrzeby ruchy korekcyjne. Pierwsze udane ruchy stanorvią często jedynie grube przybliżenie ostatecznych, wprawnych czynności. Jest rzeczą charakterystyczną, że towarzyszą im ruchy zbędne, np. ruchy brwi lub czoła przy pierwszych próbach poruszania uszami, albo ruchy drugiej ręki przy uczeniu się umiejętności, do której potrzebna jest tylko jedna ręka. W miarę nabywania wprawy ruchy zbędne zanikają. Gdybyśmy dobrze poznali proces, dzięki któremu zanikają zbędne ruchy, prawdopodobnie wykrylibyśmy jakiś rodzaj wybiórczego wzmacniania, odpowiadający metodzie przybliżeń przy warunkowaniu instrumentalnym. Reakcje poprawne są wzmacniane bardziej regularnie niż reakcje zbędne.

Dziecko próbuje manipulować łyżką już przed ukończeniem pierwszego roku życia. Mając dwa i pół roku, zazwyczaj potrafi samodzielnie jeść. Dzieci pomiędzy pierwszym a piątym rokiem życia często odmawiają jedzenia określonych potraw. Czasem jest to autentyczna niechęć, czasem przejściowy kaprys, a niekiedy naśladowanie któregoś z członków rodziny. Prawdziwe problemy z jedzeniem występują rzadko. Tworzą je sami rodzice, zmuszając dzieci do jedzenia lub przekupując je, by jadły. Normalne, głodne dziecko zje zawsze wystarczającą dla siebie ilość pożywienia, oczywiście jeśli nie jest ono wyjątkowo niesmaczne.

Dzieci, które osiągnęły wiek umożliwiający im wejście do „gangu”, mają – w przeciwieństwie do dzieci młodszych – bardzo silne poczucie niesprawiedliwości. Reguły dorosłych wydają im się nieuczciwe.

Psychologia w początkach swego rozwoju zakładała, że motywy społeczne są wrodzone. Pragnienie bycia nagradzanym, unikanie poczucia winy, towarzystwo przyjaciół, posiadanie władzy, odnoszenie sukcesów – zarówno te, jak i inne motywy zwano „instynktami”. Późniejsze badania wykazały, że tego rodzaju motywów w żadnym razie nie można nazwać „instynktownymi”. Etnologowie odkryli wiele pierwotnych społeczeństw, w których jeden motyw lub kilka społecznych motywów rozbudowywano kosztem innych. W jednym społeczeństwie za wyrodka uważa się osobę, która dąży do władzy i niezależności, w innym z kolei dziwolągiem jest człowiek, który tego nie robi.