Preferencje, postawy, uprzedzenia oraz kompleksy jako tendencje do doznawania emocji. Gdy dorastamy, stajemy się skłonni doznawać emocji w stosunku do osób, przedmiotów i pojęć, które dzięki naszym indywidualnym doświadczeniom stały się dla nas ważne. Emocje, które wywołują w nas nasi rodzice, są inne i bardziej intensywne niż emocje wywoływane w nas przez rodziców w ogóle: widok flagi naszego kraju wzrusza nas, nie odczuwamy natomiast tego wzruszenia na widok flagi innego kraju. Istnieją wyuczone tendencje do doznawania emocji: są one wyuczone w sposób zróżnicowany indywidualnie, tak że emocjonalne związki jednej osoby nie są całkiem podobne do związków innej osoby.

Gdy oglądamy jakiś -przedmiot z pewnej odległości, możemy oceniać jego wielkość trzema sposobami:

– 1. Wielkość perspektywiczna. Gdybyśmy oceniali ten przedmiot zgodnie z geometrycznymi zasadami perspektywy jako tym mniejszy, im dalej się znajduje – wielkość jego byłaby odwrotnie proporcjonalna do odległości i odpowiadałaby wielkości obrazu na siatkówce. Obraz na siatkówce przedmiotu znajdującego się w odległości 20 metrów byłby dwa razy mniejszy niż obraz przedmiotu odległego o 10 metrów.

Gdy drzwi otwierają się ku nam, ich prostokątny kształt ulega różnym zniekształceniom. Stają się one trapezem, którego bliższa krawędź wydaje się dłuższa niż krawędź przy zawiasach: następnie trapez spłaszcza się, aż ujrzymy pionową linię odpowiadającą grubości drzwi. Łatwo możemy rozpoznać te zmiany, lecz rzeczą, którą spostrzegamy, są zawsze jednakowe drzwi obracające się na zawiasach. Fakt, że drzwi zdają się nie zmieniać swego kształtu, nosi nazwę stałości kształtu. Przykrywkę od garnka widzimy jako okrągłą niezależnie od tego, czy patrzymy na nią z boku, czy z góry.

Aczkolwiek hamowanie retroaktywne i proaktywne wyjaśniają proces zapominania. to konieczne jest również wyjaśnienie samych tych procesów. Dwa kierunki dociekań teoretycznych okazały się użyteczne, choć niekompletne.

Obwód koła barw odpowiada jednej dymensji, czyli cesze wrażenia barwy, jej jakości – jest to techniczny termin na określenie tej właściwości barwy, która stanowi o różnicy między np. czerwienią a błękitem, barwą żółtą czy zieloną. (Przez dymensję rozumiemy po prostu pewną cechę, według której możemy porządkować dane przedmioty według pewnego rodzaju skali. Tak na przykład, różne odcienie porządkuje się w takiej kolejności, w jakiej występują one wzdłuż obwodu koła barw).

Jaka jest rola emocji w cywilizowanym życiu? Czy pomagają one organizmowi w przetrwaniu, czy też są przede wszystkim źródłem zaburzeń i złego przystosowania? Skoro zastanawiamy się nad tym, czy emocje ułatwiają, czy przeszkadzają żyć w cywilizowanym społeczeństwie, musimy najpierw uwzględnić intensywność doznań emocjonalnych

W późniejszych eksperymentach Kohlera (1961) noszenie deformujących szkieł wywoływało zmiany wizualne innego rodzaju. W jednej serii badań połowa pola widzenia była odwrócona, podczas gdy druga połowa pozostawała normalna: w innej serii połowa pola widzenia była niebieska, a druga połowa – żółta. W każdym przypadku miało miejsce przystosowanie się do noszonych szkieł, tak że-po wielu dniach deformacja była mniejsza, lub też czasami następowała zmiana rodzaju deformacji. W niektórych przypadkach trzeba była aż czterdziestu dni od chwili,’gdy badany przestał nosić szkła, zanim powstałe deformacje znikły. W przypadku kolorowych szkieł, które deformowały świat tylko w ten sposób, że zabarwiały go na niebiesko, gdy badany spojrzał na lewo, a na żółto, gdy spojrzał na prawo, najpierw występowała intensyfikacja barwy żółtej, gdy badany przenosił wzrok ze strony lewej do prawej – efekt, którego można się było spodziewać w związku „ze zjawiskiem kontrastu i obrazów następczych (zob. rozdział 8). Efekt ten znikał, gdy badany nosił szkła przez szereg dni, jednakże pojawiał się znowu, gdy badany przestał nosić szkła: widział on teraz świat na żółto, gdy patrzył na prawo, a na niebiesko, gdy spoglądał na lewo. Było tak, jak gdyby doświadczenia badanego z widzeniem na żółto i na niebiesko przy zwracaniu oczu w jedną lub drugą stronę doprowadziły go do tego, że nawet wówczas widział na prawo lub na lewo te kolory, chociaż już nie nosił barwnych szkieł.'

Chociaż różnice w wartości wykładników były niewielkie (tu podano je jako -,02) to część reprezentująca kształtowanie nawyku (SHh) jest zasadniczo jednakowa, w obu równaniach (co jest zgodne z tą teorią), lecz parametry12 (66 i 25) odzwierciedlające wpływ popędu mają różną wartość (powinno tak być według tej teorii), przy czym silniejszy popęd wiąże się z dłuższym okresem pozbawienia pokarmu.

Gdy walec obraca się, w okienku pojawia się materiał do zapamiętania. wyłącznie jako bodziec, a antycypuje tylko pozycję drugą. Gdy eksperymentator posługuje się metodą antycypacji w uczeniu się skojarzeń parami, to podaje sam bodziec, a następnie eksponuje przez taki sam okres czasu pozycję stanowiącą reakcję, po czym pojawia się następny bodziec. Metoda skojarzeń parami stanowi ścisłą analogię do warunkowania, przy czym słowo-hasło odpowiada bodźcowi warunkowemu, na który trzeba się wyuczyć reakcji. Gdy słowo będące reakcją pojawia się w okienku, „wzmacnia”’ ono to, co przed chwilą powiedział badany (jeśli jego przewidywanie było trafne), łub „wygasza” antycypację błędną. Można wykazać, że w uczeniu się skojarzeń parami istotnie występują te same zasady, co w warunkowaniu, np. modyfikujący wpływ wzmacniania i wygaszania (Peak i Deese, 1937).

Przez ćwiczenie skomasowane rozumie się skupienie prób w krótkim okresie czasu, czyli uczenie się bez przerwy. Przy ćwiczeniu rozłożonym próby czy okresy nauki rozdzielone są okresami odpoczynku. Istnieje w przypadku bardzo krótkich i bardzo długich testów, podczas gdy dla tekstów o średniej długości bardziej odpowiednia będzie metoda częściowa).

Wskaźniki odtwarzania odnoszą się do liczb zapamiętanych przypadkowo podczas badania testem ślepoty na barwy. Badanie zorganizowano w ten sposób, aby dla niektórych badanych było zagrażające (na skutek niepowodzenia), dla innych zaś nie. Osoby zagrożone figurują na wykresie jako badani „wypierający”. (Źródło: Hilgard, 1956, s. 317: wykres sporządzono na podstawie danych Aborna, 1953).

Gdy rozejrzycie się po pokoju i zapytacie siebie, co widzicie, prawdopodobnie dacie taką odpowiedź: „W pokoju znajdują się ludzie i różne przedmioty”. Zamiast tak ogólnego stwierdzenia możecie wyliczyć poszczególnych ludzi lub przedmioty, lecz jest rzeczą mało prawdopodobną, abyście podali, że widzicie mozaikę świateł i cieni. Spostrzeganie jest nastawione raczej na przedmioty niż na jakości zmysłowe, które określają te przedmioty. Poszczególne jakości zmysłowe („nie- bieskość”, „czerwoność”) mogą być spostrzegane, lecz zwykle spostrzega się je jako cechy przedmiotów. Widzimy żółte kwiaty, miękką poduszkę lub gorący kaloryfer, a nie „żółtość”, „miękkość” lub „gorącość”.

Gdy ze światła dziennego wchodzimy do zaciemnionej sali kinowej bileter często musi zaprowadzić nas do naszego krzesła. Nie potrafimy bez pomocy znaleźć wolnego miejsca, ponieważ nasze oczy nie są przyzwyczajone do ciemności. Po chwili, mimo że oświetlenie sali nie zmieniło się, możemy dostrzec siedzących dokoła ludzi, ponieważ wystąpiła adaptacja do ciemności. Wrażliwość oka zaadaptowanego do ciemności jest około 100 000 razy większa niż oka zaadaptowanego do światła.