Spostrzegamy przeważnie rzeczy jako przedmioty konkretne, tj. jako niezmienne i trwałe. Ta niezmienność spostrzegania przedmiotów opiera się na różnych stałościach, jak stałość barwy i jasności, stałość kształtu, stałość wielkości i stałość położenia. Wielkość spostrzegania na ogół zbliża się bardziej do wielkości rzeczywistej niż do wielkości perspektywicznej, chyba że wskaźniki dostarczane przez otoczenie są w dużym stopniu zredukowane: wówczas wielkość spostrzegana zbliża się do wielkości perspektywicznej (tj. odpowiada wielkości, którą sugerują rozmiary obrazu na siatkówce).

Za pomocą operacji matematycznych, którymi nie będziemy się tu zajmować, można otrzymać wzór mówiący o tym, co się stanie, gdy równanie różnicowe zastosujemy szereg razy, poczynając od prawdopodobieństwa w pierwszej próbie (tj. pj, a kończąc na dowolnej n-tej próbie (tj. przy prawdopodobieństwie p„). W rezultacie otrzymamy wzór następujący (Estes, 1959, s. 401): P» = i – (i -Pi) (i – 0)11-1

Omawiając poprzednio krzywe zapominania, przyjmowaliśmy, że zapominanie polega jedynie na odpadaniu poszczególnych elementów, tak że miarą przechowania był procent przechowanego pierwotnie raa-

Współcześni egzystencjaliści zainteresowani tym, jak człowiek pojmuje siebie samego, wyróżniają inne aspekty lęku, lecz opisują je w sposób półmistycz- ny, co utrudnia rozpatrywanie ich z naukowego punktu widzenia. Lęk w tym znaczeniu powstaje częściowo dlatego, że człowiek zdaje sobie sprawę z nieuchronności śmierci, a częściowo dlatego, że ma poczucie niezrealizowania swych możliwości. Poglądy te pochodzą od S. Kierkegaarda, prekursora filozofii egzystencja- lizmu (Kierkegaard, 1844, w tłumaczeniu Waltera Lowrie, 1944). Chociaż tłumacz Kierkegaarda używra słowa ,,strach” (dread), można je zastąpić słowem „lęk” (anxiety) (May, 1950: Tillich, 1952) –

Aby coś długo pamiętać, musi nastąpić przeuczenie, tj. trzeba się tego uczyć nadal po osiągnięciu punktu, w którym ledwo można przypomnieć sobie dany materiał. Dobrą ilustracją tego faktu jest szybkie zapominanie materiału, którego można się wyuczyć przy jednorazowej

Przez mechaniczne zapamiętywanie rozumiemy uczenie się dosłowne przez powtarzanie w przeciwieństwie do zapamiętywania sensu. Hermann Ebbinghaus, wybitny niemiecki psycholog, przeprowadził w 1885 r. pionierskie badania nad zapamiętywaniem. Posługiwał się sylabami bezsensownymi w celu uniknięcia wpływu poprzedniego uczenia się, co mogłoby wystąpić, gdyby użyto zwyczajnych słów. Sylaby bezsensowne składały się z dwóch spółgłosek z samogłoską między nimi, np. po w lub juk. Do zapamiętywania mechanicznego dawano także i inny materiał, taki jak sensowne słowa i szeregi cyfr.

Zapominanie w czasie czuwania i w czasie snu. (Źródło: Jenkins i Dalłenbach, 1924). bieństwa znaczeniowego. Największe podobieństwo: wprawny – biegły: umiarkowane podobieństwo: doskonały – bezbłędny: słabe podobieństwo: bezczynny – nieużywany. (Gdyby ten materiał był jeszcze bardziej podobny, może identyczny z pierwotną listą, wówczas interpolowane próby stanowiłyby dodatkowe ćwiczenia i nie byłoby żadnego retroaktywnego hamowania).

Odtwarzanie podczas ćwiczenia przybiera zwykle formę recytowania sobie samemu wyuczonego materiału. Takie próbne odtwarzanie pozwala lepiej zapamiętać przyswojony materiał. Przypuśćmy na przykład, że uczeń ma 2 godziny czasu na nauczenie się zadanej lekcji, którą może przeczytać w ciągu 30 minut. Czterokrotne przeczytanie materiału będzie przypuszczalnie mniej efektywne niż przeczytanie go raz, a następnie zadawanie sobie samemu pytań odnoszących się do tego materiału. Z kolei uczeń może przeczytać lekcję jeszcze raz, aby wyjaśnić te punkty, które przy próbie odtwarzania zadanego materiału były niejasne. Za wnioskiem, że opłaci się poświęcić dużą część czasu przeznaczonego na naukę, na próbne odtwarzanie przyswojonego materiału, przemawiają zarówno eksperymenty nad uczeniem się laboratoryjnym, jak i eksperymenty nad uczeniem się w szkole. .

Preferencje, postawy, uprzedzenia oraz kompleksy jako tendencje do doznawania emocji. Gdy dorastamy, stajemy się skłonni doznawać emocji w stosunku do osób, przedmiotów i pojęć, które dzięki naszym indywidualnym doświadczeniom stały się dla nas ważne. Emocje, które wywołują w nas nasi rodzice, są inne i bardziej intensywne niż emocje wywoływane w nas przez rodziców w ogóle: widok flagi naszego kraju wzrusza nas, nie odczuwamy natomiast tego wzruszenia na widok flagi innego kraju. Istnieją wyuczone tendencje do doznawania emocji: są one wyuczone w sposób zróżnicowany indywidualnie, tak że emocjonalne związki jednej osoby nie są całkiem podobne do związków innej osoby.

Gdy oglądamy jakiś -przedmiot z pewnej odległości, możemy oceniać jego wielkość trzema sposobami:

– 1. Wielkość perspektywiczna. Gdybyśmy oceniali ten przedmiot zgodnie z geometrycznymi zasadami perspektywy jako tym mniejszy, im dalej się znajduje – wielkość jego byłaby odwrotnie proporcjonalna do odległości i odpowiadałaby wielkości obrazu na siatkówce. Obraz na siatkówce przedmiotu znajdującego się w odległości 20 metrów byłby dwa razy mniejszy niż obraz przedmiotu odległego o 10 metrów.

Gdy drzwi otwierają się ku nam, ich prostokątny kształt ulega różnym zniekształceniom. Stają się one trapezem, którego bliższa krawędź wydaje się dłuższa niż krawędź przy zawiasach: następnie trapez spłaszcza się, aż ujrzymy pionową linię odpowiadającą grubości drzwi. Łatwo możemy rozpoznać te zmiany, lecz rzeczą, którą spostrzegamy, są zawsze jednakowe drzwi obracające się na zawiasach. Fakt, że drzwi zdają się nie zmieniać swego kształtu, nosi nazwę stałości kształtu. Przykrywkę od garnka widzimy jako okrągłą niezależnie od tego, czy patrzymy na nią z boku, czy z góry.

Aczkolwiek hamowanie retroaktywne i proaktywne wyjaśniają proces zapominania. to konieczne jest również wyjaśnienie samych tych procesów. Dwa kierunki dociekań teoretycznych okazały się użyteczne, choć niekompletne.

Obwód koła barw odpowiada jednej dymensji, czyli cesze wrażenia barwy, jej jakości – jest to techniczny termin na określenie tej właściwości barwy, która stanowi o różnicy między np. czerwienią a błękitem, barwą żółtą czy zieloną. (Przez dymensję rozumiemy po prostu pewną cechę, według której możemy porządkować dane przedmioty według pewnego rodzaju skali. Tak na przykład, różne odcienie porządkuje się w takiej kolejności, w jakiej występują one wzdłuż obwodu koła barw).