Wpływ przerwy w stosowaniu ćwiczeń w okresie następującym po uczeniu się można przedstawić w formie krzywych zapominania, opartych na próbach przeprowadzonych w określonych odstępach czasu. Typowa krzywa początkowo opada gwałtownie, a następnie stopniowo się obniża. Ta zależność została odkryta przez Ebbinghausa, pioniera badań nad pamięcią, który pierwszy opublikował krzywą obrazującą przebieg zapominania (ryc. 10-1). Ebbinghaus również pierwszy zastosował bezsensowne sylaby (patrz s. 400) i w ten właśnie sposób mógł dysponować dużą ilością równoważnego materiału do konstruowania list z materiałem do zapamiętania. Jego krzywe przedstawiały przebieg zapominania takich sylab, których poprzednio wyuczył się „badany: stopień przechowania w pamięci wyuczonego materiału Ebbinghaus badał metodą ponownego uczenia się.

Rodzice mają obowiązek udzielania dziecku pomocy (lub przynajmniej przyzwolenia) w nauce samodzielności. Czynią to, kiedy uczą dziecko samodzielnie jeść, chodzić, mówić, ubierać się, przezwyciężać trudności.

Zawiść jest jednym z najpowszechniej występujących u małych dzieci doznań emocjonalnych. Jest to postawa różniąca się od zazdrości, ponieważ towarzyszy jej złość i resentyment. Można zazdrościć komuś posiadania czegoś, natomiast zawiść dotyczy również tego, co samemu się ma.

A. Mając prawe oko zamknięte, patrz na górny krzyżyk. Poruszaj książką tam i z powrotem w odległości ok. 30 cm od oka, aż czarne koło po lewej stronie zniknie. W tym punkcie jest ono rzutowane na plamkę ślepą.

Podobnie jak mimika nie jest całkowicie miarodajnym kryterium oceny uczuć, tak i reakcje behawioralne trudno przyjąć za jednoznaczny wyróżnik określonych emocji, mimo że pewne zachowania są bezpośrednim i najważniejszym rezultatem tych emocji.

Z wyjątkiem rzadkich przypadków nieprawidłowości o podłożu biologicznym chłopcy i dziewczęta osiągają dojrzałość seksualną we wczesnej fazie okresu dorastania, a dojrzałość fizyczną pod koniec tego okresu. Każdy z tych procesów ma charakter nieodwracalny, jest więc niezależny od woli (kontroli) jednostek. Zatem rzeczywiste problemy okresu dorastania leżą w sferze dojrzałości społecznej, emocjonalnej, moralnej oraz ekonomicznej. Zmiany w niektórych z tych obszarów są nieuniknione także dlatego, że hormony płciowe wpływają na poziom dojrzałości w zakresie zainteresowań i postaw młodzieży. Jednakże, w większej mierze, zależy to od samego młodego człowieka, od jego rodziny, przyjaciół, szkoły i społeczności, które wpływają na to, czy stanie się on w pełni osobą dorosłą czy też nie. W pozostałej części rozdziału opiszemy przebieg okresu dorastania według następujących siedmiu kryteriów:

Przechylanie krzesła powiększa błąd przy umieszczaniu pręta w pionowym poiożeniu. Fotografia przedstawia urządzenie stosowane w tym eksperymencie. (Źródło: Wit- kin i inni, 1954). wić w pionowej pozycji pręt, znajdujący się w środku ramy. Jeżeli rama jest w normalnym położeniu, a badany siedzi normalnie, udaje mu się ustawić pręt pionowo z minimalnym błędem. Gdy przechylona jest tylko rama, jak na ryc. 7–32A, badany. ocenia pozycję pionową pochyło, w położeniu b, zamiast w prawidłowym a. W przytaczanym ratu, otrzymywało automatycznie kawałek cukru. Założono, że cukier powinien zwiększyć wartość żetonu, co z kolei powinno spowodować przecenienie jego wielkości, podobnie jak w eksperymentach z monetami We wstępnej próbie zarówno dzieci z kontrolnej, jak i eksperymentalnej grupy przeceniały wielkość żetonu o 5 do 6%, lecz po 10 dniach nagradzanego uczenia się grupa eksperymentalna przeceniała tę wielkość o 13%, co stanowi przyrost istotny statystycznie. W tym samym okresie w grupie kontrolnej przecenianie wielkości żetonu nie wzrosło w sposób istotny.

Wysuwano zarzut, że rezultaty ESP nie ulegają systematycznym zmianom w wyniku zmian warunków eksperymentalnych. Również i ten zarzut nie całkiem zgadza się z uzyskanymi wynikami. Na przykład donoszono o wpływie kolejności – pierwsze próby były bardziej udane niż późniejsze (Rhine i Humphrey, 1944, McConnell, Snowdon i Powell, 1955): przytaczano także dowody, że postawa przychylna wobec ESP (zanotowana przed eksperymentem) prowadzi do rezultatów pozytywnych, podczas gdy postawa nieprzychylna prowadzi do wyników poniżej poziomu przypadku (Schmeidler i McConnell, 1958)

Jeśli eksperymentator, powiększając balonik, przyciemnia go lub rozjaśniając – zmniejsza, badany będzie twierdził, że balonik przesuwa się ze swego początkowego położenia mniej niż przy poprzednich zmianach. Badania nad spostrzeganiem w sytuacjach dwuznacznych, podobnych do opisanych powyżej, prowadzą do następujących interpretacji:

Świat naszych spostrzeżeń odznacza się niezmiennością, ponieważ spostrzegamy przedmioty jako stałe, jako takie same za każdym razem, gdy na nie patrzymy. Również położenie tych przedmiotów spostrzegamy jako względnie stałe, na przekór faktowi, że widzimy świat niczym kalejdoskop, który, gdy się poruszamy, przesyła nam miliardy zmieniających się pobudzeń. Zjawisko to uważamy za coś tak oczywistego, iż trudno nam uprzytomnić sobie, że wiążą się z nim jakieś problemy psychologiczne.

Pomimo że stwierdzono istnienie różnic temperamentów wśród badanych, autorzy byli zdziwieni otrzymaniem podobnych wyników testów w grupie bliźniąt wychowywanych osobno i grupie bliźniąt wychowywanych razem. Stwierdzili na tej podstawie, że dziedziczność i środowisko miały prawie równy wpływ na kształtowanie temperamentu u sześćdziesięciu dziewięciu par bliźniąt.

Dotąd w rozważaniach na temat talentu i dziedziczenia koncentrowaliśmy się na właściwościach związanych z muzyką. Co można powiedzieć o innych talentach? Znani na całym świecie sportowcy, gwiazdy olimpijskie i artyści cyrkowi także ujawniają niezwykłe zdolności w młodym wieku. Mają historie rodzinne mówiące o podobnych osiągnięciach przodków. U podstaw tych „sprawnościowych geniuszy” odkryto niepodważalny wpływ dziedziczności przyczyniający się do ich wielkości. Stwierdzono jednak, że długie linie rodzin artystycznych, z których wywodzą się ci wykonawcy, nie powinny być mylnie rozumiane. Wskazują one na dziedziczne przenoszenie cech, ale także są dowodem na wpływy środowiskowe. Nie ma wątpliwości, że tradycje rodzinne, wskazówki rodzicielskie oraz pokusa sławy są silnie działającymi czynnikami skłaniającymi potomstwo cyrkowców i innych artystów do pójścia w ślady swoich rodziców. Takie koneksje rodzinne gwarantują wczesny trening, fachowe nauczanie i duże prawdopodobieństwo znalezienia pracy w przyszłości.

Przekrój ślimaka. Właściwe receptory słuchowe leżą W narządzie Cortiego, który spoczywa na błonie podstawowej. Ugięcie błony podstawowej pobudza komórki włosowate (rzęsate) i wytwarza impulsy w nerwie słuchowym. że jest to wymagane minimum. Możliwe, że w oku jest więcej niż trzy rodzaje czopków, być może, nawet więcej niż cztery (Granit, 1947).